Thành phố HCM quyết tâm xây dựng Thành phố thông minh

Diệp Văn Sơn Chuyên viên cao cấp, nguyên Phó vụ trưởng Bộ Nội vụ, 

Chủ tịch Chi hội Chi hội quản lý hành chính, 

Hội Tư vấn Khoa học Công nghệ và Quản lý TP. HCM HASCON

Bài viết đã đăng trong Tạp chí Shipping Times của Hiệp hội cảng biển VN số kỷ niệm  43 năm ngay 30/4 năm 2018

THÀNH PHỐ  HCM  QUYẾT TÂM XÂY DỰNG THANH PHỐ THÔNG MINH

                                                Diệp Văn Sơn

11 giờ trưa ngày 30/4/1975 Tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng vô điều kiện. Thành phố được giải phóng nhanh gọn, thần tốc, điều này cũng đồng nghĩa với việc chuẩn bị quản lý Thành phố của chúng ta chưa đầy đủ; bọn phản động do địch cài lại theo kế hoạch hậu chiến của chúng còn lẫn mặt trong thanh phố, kẻ địch đầu hàng và tan rã tại chỗ, về mặt quân sự thì đây là điều rất có ý nghĩa, song về mặt quản lý xã hội, nhất là vào buổi đầu, đây là một bài toán hóc hiểm, nếu không có biện pháp đối phó tốt thì khó mà giữ vững an ninh và ngăn ngừa bạo loạn; chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ đã để lại một xã hội cho miền Nam và Sài Gòn vô cùng phức tạp. Chính quyền quân quản lúc này có nhiệm vụ chủ yếu giữ an ninh trật tự xã hội, đập tan các âm mưu ngóc đầu dậy của bọn ngụy quân, ngụy quyền, tôn giáo phản động các loại.

Dưới ánh sáng của Nghị quyết Đảng, Thành phố đã tích cực chủ động sáng tạo đi đầu trong công tác đổi mới hoạt động và kiện toàn bộ máy chính quyền ở Thành phố, chuẩn bị tiền đề để tiến hành cải cách hành chính tích cực và sâu rộng.

Là một Trung tâm kinh tế - xã hội, một Thành phố lớn, đông dân, hoạt động quản lý Nhà nước của Thành phố Hồ Chí Minh cũng mang đầy đủ dấu ấn, sự bất cập và chịu ảnh hưởng sâu nặng từ nguyên tắc của nền kinh tế kế hoạch vận hành theo cơ chế quản lý tập trung quan lieu.

Qua hơn 40 năm xây dựng phát triễn Tp HCM luôn tỏ ra là thành phố năng động đi đâu trong cải cách đổi mới .Trước tình hinh  mới dứng trước vận hội và thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi thành phố phải có bước đột phá để bức pha tiến lên.Chủ trương xây dựng một thành phố thong minh là một sự chọn lựa đúng.

Thế nào là một thành phố thông minh? Câu hỏi hoàn toàn tự nhiên này không dễ có câu trả lời chuẩn xác, dù thuật ngữ “thành phố thông minh” đã trở nên phổ biến khi nhiều thành phố lớn trên thế giới tìm cách áp dụng công nghệ để nâng cao chất lượng sống của cư dân, trước áp lực đô thị phát triển quá nhanh trong những năm gần đây. Vì thế hai chữ “thông minh” gắn liền thành phố dễ nhận được sự cổ vũ của cả khu vực công lẫn tư nhân. Nhưng ứng dụng công nghệ ra sao để thành phố trở nên “thông minh” có thể hiểu rất rộng, đôi khi thậm chí là mơ hồ. 

Thành phố thông minh dường như là một khái niệm rộng lớn theo cách hiểu của nhiều người, nhưng về cơ bản đều đề cập tới việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông kết nối các cảm biến, mạng không dây tốc độ cao, xử lý dữ liệu lớn để nâng cao chất lượng cuộc sống nơi đô thị, cải thiện chất lượng phục vụ của chính quyền thành phố, giảm tiêu thụ năng lượng, quản lý hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Nhìn chung, để đánh giá thành phố thông minh sẽ phải dựa trên mức độ thông minh của cơ sở hạ tầng tác động lên các lĩnh vực giao thông, y tế, xây dựng, năng lượng, quản trị…

Còn có thể bổ sung vào định nghĩa thành phố thông minh là thành phố có thể sử dụng dữ liệu để cải thiện mức độ hài lòng của cư dân, du khách.

5 mục tiêu của đô thị thông minh gồm: hiệu quả kinh tế ở các đô thị ngày càng cao; môi trường sống ngày càng tốt hơn; người dân được phục vụ tốt hơn; người dân tham gia quản lý đô thị và giám sát chính quyền; thành phố phát triển bền vững.

 Sự cần thiết phát xây dựng triển Thành phố  thông minh  vì trong thực tế đòi hỏi hiện nay ,quá trình ra quyết định quản lý ngày càng phức tạp hơn và đòi hỏi hiệu quả hơn, trong đó tiếp nhận khối lượng thông tin rất lớn về môi trường và đối tượng tác động của quyết định; dự báo dài hạn hơn, toàn diện hơn, độ chính xác cao hơn; tìm ra phương án tối ưu trong thời gian tương đối ngắn; chuyển xử lý tình huống sang dự báo dài hạn, tổng hợp và quản lý để không xảy ra tình huống xấu và hiệu quả sử dụng các nguồn lực ngày càng cao hơn; các công cụ kỹ thuật, công nghệ thông tin - truyền thông và toán học mới hiệu quả hơn, rẻ hơn. 

Muốn triển khai xây dựng thành phố thông minh trước hết phải xây dựng cơ sở hạ tầng khá hoàn thiện, đặt biệt là hạ tầng CNTT với mức độ sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng CNTT & Truyền thông cao. Tất cả các ngành,   phải quán triệt định hướng nâng tầm ứng dụng CNTT – Truyền thông vào các lĩnh vực của đời sống  như: môi trường, xây dựng, giao thông, thông tin, y tế, giáo dục, văn hóa, năng lượng, nông nghiệp; thương mại, du lịch …mọi lĩnh vực đời sông đặc biệt  nhất là quản lý hành chính và quản trị xã hội.Phải có Công chức thông minh. Tuy nhiên có công chức thông minh chưa đủ phải Quy hoạch thành phố thông minh phát triển bền vững , Quản lý ngành thông minh - Công dân thông minh - Doanh nghiệp thông minh.

Thành phố thông minh đòi hỏi“4 hiện đại”- đó là: Hiện đại về thiết bị công nghệ, hiện đại về con người, hiện đại về quy trình và hiện đại về phương pháp.

Thành phố thông minh sẽ đồng hành với một nền hành chính hoàn hảo.

Nhiệm vụ của CCHC trong thời gian này là tập trung vào các việc như: cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; cải cách tổ chức bộ máy ; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức , viên chức; cải cách tài chính công và đặc biệt là hiện đại hóa nền hành chính. Như vậy xây dựng Thành phố thông minh sẽ tác động ,có thể tham gia vào tất cả các nhiệm vụ của CCHC;

Thành phố thong minh tạo thuận lợi đơn giản hóa và công khai thủ tục hành chính cải cách có hiệu quả thủ tục hành chính . Thành phố thông minh đòi hỏi chính quyền phải thực hiện công khai niêm yết các bộ thủ tục hành chính trên các cổng thông tin điện tử,trang Web của các Sở ,ban ngành, tạo điều kiện để người dân, doanh nghiệp dễ tiếp cận, tra cứu, thực hiện. Cung cấp  100%  dịch vụ công trực tuyến mức độ 4.Thực hiện ô hình “một cửa hiện đại” thực hiện cải cách hành chính được thông suốt , nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính công, góp phần nâng cao tính minh bạch, công khai trong việc tiếp nhận và giải quyết hồ sơ cho công dân, tổ chứcvà các doanh nghiệp trong quá trình đến giao dịch được thuận tiện. đi vào hoạt động không chỉ giúp tập trung công việc về một đầu mối, mà người dân chỉ cần đến một địa chỉ sẽ được phục vụ theo phương châm “4 công khai”- đó là công khai về thủ tục, thời gian, lệ phí và người thực hiện.Với mô hình nầy vận hành  qua đó bảo đảm được sự lãnh đạo của UBND thành phố với các Sở ,ngành phòng ban, đồng thời theo dõi và kiểm soát được tiến độ giải quyết công việc và cách thức thực hiện của từng bộ phận.

Xây dựng và phải có đội ngũ cán bộ công chức xứng tầm, thực hiện tốt tinh giản biên chế.

Thành phố thông minh  vận hành đòi hỏi trước hết là cải cách toàn diện về bộ máy hành chính, bộ máy phải tổ chức khoa học với mô hình tối ưu,xây dựng, đào tạo đội ngũ cán bộ công chức đảm bảo về số lượng, chất lượng có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, nêu cao tinh thần trách nhiệm và thái độ phục vụ nhân dân.  Năng lực của công chức – viên chức, của các chuyên viên,phải có bước thay đổi rõ rệt và dứt khoát phải được nâng cao hơn để thích nghi với một quy trình làm việc và trao đổi thông tin, chia sẻ các ý tưởng .Kiến thức chuyên môn, chuyên ngành phải  cao được đào tạo đầy đủ , các kỹ năng (công nghệ thông tin và truyền thông) để thao tác thành thạo chuyên nghiệp trên hệ thống.Công chức đó dược gọi là công chức thông minh.Công nghệ  đương nhiên sẽ góp phần  đắt lự tinh giảm biên chế. Như  thành phố Ngân Xuyên của Trung Quốc quá trình  xây dựng  Thành phố thông minh đã giảm lượng nhân viên cấp phép từ 600 xuống còn 50 người nhờ triển khai làm thủ tục qua mạng cho người dân thành phố cho bất cứ điều gì, từ xin giấy phép xây dựng nhà cho đến giấy phép lái xe.

Hiệu quả từ việc ứng dụng công nghệ vào thủ tục cấp phép của Ngân Xuyên có thể dễ dàng đo đếm, Thay đổi  lề lối làm việc, các thủ tục hành chính liên quan tới cá nhân, tổ chức được cải cách cơ bản theo hướng gọn nhẹ, đơn giản; tất cả các văn bản, tài liệu chính thức trao đổi giữa các cơ quan hành chính nhà nước  được thực hiện trên mạng điện tử; bằng cách đẩy mạnh thực hiện trao đổi văn bản giữa các cơ quan hành chính nhà nước dưới dạng thư  điện tử, giúp giảm bớt thời gian giải quyết các thủ tục; hay giảm hợp hành,nêu nhất thiết  hợp thì hợp trực tuyến. Triển khai quy trình giải quyết thủ tục hành chính liên thông giữa Ủy ban nhân dân quận, huyện và Ủy ban nhân dân cấp xã trên  mọi lĩnh vực .Sẽ đăng ký hộ tịch, đăng ký kinh doanh và đăng ký mã số thuế  và các loại đăng ký của người dân với chính quyền  24/7 tại Ủy ban nhân dân quận, huyện,xã phường. 

-Thay đổi  thái độ phục vụ của chính quyền,tạo sự gần gũi thân thiện giữa chính quyền với dân.tạo nên một xã hội dân chủ đích thực.

 Lúc nầy chính quyền các cấp phải nâng cao năng lực quản lý, điều hành, làm cho nội dung công tác quản lý nhà nước ngày càng minh bạch hơn, người dân dễ tiếp cận với thông tin và tri thức. Vì Thành phố thông minh  là nhằm đến tính hiệu quả, chất lượng trong cách thức hoạt động, điều hành của bộ máy HCNN; là làm cho bộ máy chuyển từ chức năng "chèo thuyền" sang "lái thuyền", chuyển từ hành chính “cai trị”,"xin-cho"  sang hành chính "phục vụ”; và làm cho nền hành chính có khả năng kiểm soát lãng phí, thất thoát và tham nhũng,góp phần tạo ra một bộ mặt thân thiện ,gần gũi của chính quyền với dân.Như vậy dù muốn hay không chính quyền sẽ sát dân hơn ,lắng nghe tiếng nói nhiều chiều trong dân,tâm tư nguyện vọng ,bức xúc của dân,có cơ hội ,phương tiện nâng cao trách nhiệm giải trình.Đồng thời dân dể giám sát nhất cử nhất động của chính quyền ,góp ý chính quyền… đó là một xã hội dân chủ đích thực vì dân được “mở miệng” bất cứ khi nào,trước bất cứ chuyện gì .

Cuối cùng người dân được  gì  –là đích của chính quyền Thành phố thông minh  tạo ra trong thành phố một không gian sống mở, lập trình được, dựa trên mạng viễn thông tốc độ cao và các phần mềm cùng phần cứng mới nhất. Nó cho thấy thành phố thông minh không đơn thuần chỉ là tiết kiệm tiền bạc, mà có thể là nơi hấp dẫn và sống vui vẻ. Ở một số quốc gia tiến hành xây dựng Thành phó thông minh họ dùng thiết bị cảm ứng để đo mức độ hạnh phúc của dân cư.Ý tưởng đằng sau đồng hồ đo hạnh phúc là nếu chính quyền thành phố thu thập được nhiều dữ liệu về những mong muốn của người dân đối với môi trường sống thì sẽ có thể quan tâm tới cộng đồng tốt hơn,

Chẳng hạn ở Dubai, thuộc UAE (Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất), chính quyền thử nghiệm chiếc “đồng hồ đo hạnh phúc” có công dụng thu nhận dữ liệu số từ những phản hồi của cư dân cho nhiều vấn đề. Nó có thể được sử dụng để đánh giá mức độ sạch sẽ của đường phố, hay hiệu quả của các trạm kiểm soát an ninh. Tại một số thành phố khác, chỉ số hạnh phúc của người dân có thể được đo lường dựa vào những phản ánh của họ thông qua smartphone. Người dân còn có thể dùng các trạm đánh giá kỹ thuật số. Chẳng hạn người sử dụng nhà vệ sinh công cộng có thể nhấn vào biểu tượng khuôn mặt cười trên kiosk tại đấy nếu họ hài lòng về mức độ sạch sẽ.

-Một trong những hình mẫu là Barcelona (Tây Ban Nha); ở đây ngoài việc thực hiện việc kết hợp giữa lập kế hoạch đô thị, nghiên cứu sinh thái và  Thành phố thông minh mà công cụ chủ yếu của nó là công nghệ thông tin  đảm bảo mang lại những lợi ích của công nghệ cho mọi hộ dân trong TP và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân họ còn phát triển các chương trình để làm cho  hoạt động của các cơ quan nhà nước trở nên minh bạch với người dân.

Với sự năng động vốn có như là một thiên chức bẩm sinh nhất định Tp HCM sẽ xây dựng thành công Thành phố thông minh/.