Các cử tri của bang này sẽ trở thành những cử tri đầu tiên của nước Mỹ bầu chọn ứng cử viên Tổng thống Mỹ đại diện cho mỗi đảng Cộng hòa và Dân chủ.
Theo các cuộc thăm dò dư luận, cuộc đua ở Đảng Dân chủ đang hết sức sít sao với tỷ lệ ủng hộ cao nhất dành cho cựu Ngoại trưởng Mỹ Hi-la-ri Clin-tơn (Hillary Clinton) trong khi đối thủ Bơ-ni Xan-đơ (Bernie Sanders) luôn bám sát. Kết quả thăm dò dư luận của các hãng tin địa phương Des Moines Register và Bloomberg Politics vào ngày cuối cùng trước khi diễn ra cuộc bầu cử sơ bộ cho thấy, tỷ lệ ủng hộ của cử tri tại bang Ai-ô-oa dành cho các ứng cử viên Đảng Dân chủ Hi-la-ri Clin-tơn và Bơ-ni Xan-đơ lần lượt là 43% và 42%. Cũng theo kết quả thăm dò này, ở Đảng Cộng hòa, tỷ phú Đô-nan Trăm (Donald Trump) tiếp tục dẫn đầu với 28% số phiếu ủng hộ ở bang Ai-ô-oa, theo sau là hai đối thủ Tét Crút (Ted Cruz) 23% và Mác-cô Ru-bi-ô (Marco Rubio) 15%.

Các cử tri ủng hộ ứng cử viên Tét Crút của Đảng Cộng hòa tại bang Ai-ô-oa. Ảnh: EPA. 
Trước đó, tờ Thời báo Niu Y-oóc đã chính thức tuyên bố ủng hộ bà Hi-la-ri Clin-tơn đại diện cho Đảng Dân chủ ra ứng cử tổng thống và phía Đảng Cộng hòa, báo này chọn Thống đốc bang Ai-ô-oa Giôn Ca-xích (John Kasich). Tờ báo loại bỏ ứng viên Đô-nan Trăm vì cho rằng tỷ phú này “thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực an ninh quốc gia, quốc phòng hoặc thương mại thế giới”. Đây là động thái có lợi cho hai ứng cử viên Hi-la-ri Clin-tơn và Giôn Ca-xích vì Thời báo Niu Y-oóc là một trong những nhật báo uy tín nhất nước Mỹ và luôn có những bài xã luận quan trọng về các sự kiện chính trị lớn như bầu cử. Việc tờ báo lựa chọn ông Giôn Ca-xích được cho là một bất ngờ vì chính khách này cho đến nay không phải là một nhân vật gây nhiều chú ý. Thời báo Niu Y-oóc giải thích việc lựa chọn ông Giôn Ca-xích vì cho rằng đây là sự lựa chọn khả dĩ duy nhất cho những người bên Đảng Cộng hòa vốn quá mệt mỏi vì những tư tưởng cực đoan và tình trạng thiếu kinh nghiệm trong kỳ tranh cử này.
Vài tuần sau cuộc bỏ phiếu ở bang Ai-ô-oa sẽ là các cuộc bỏ phiếu ở 49  bang và một số vùng lãnh thổ khác của Mỹ. Dù chỉ đứng thứ 26 về mặt diện tích và thứ 30 về dân số, song trong hơn 100 năm qua, tiểu bang Ai-ô-oa luôn được lựa chọn là nơi nổ “phát súng lệnh” trong các cuộc chạy đua vào Nhà Trắng. Lần đầu tiên Ai-ô-oa trở thành bang khởi đầu cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ là vào năm 1972, nhưng lúc đó chỉ thuần do vấn đề lịch trình chứ không phải do vấn đề chính trị. Nhưng bốn năm sau, khi cử tri bang Ai-ô-oa lựa chọn ứng cử viên Gim-mi Ca-tơ (Jimmy Carter) lúc đó chưa được ai biết tới và khởi đầu chiến thắng của nhân vật này, đã khiến cả nước Mỹ phải chú ý tới tiểu bang này. Chính điều trên đã giúp Ai-ô-oa trở thành nơi được phép khởi động các kỳ bầu cử từ sau đó.
Ngoài ra, điều đặc biệt nữa là những ứng viên trở thành Tổng thống Mỹ thường là những người giành chiến thắng tại tiểu bang Ai-ô-oa. Trong 4 kỳ bầu cử Tổng thống Mỹ gần đây nhất, người dẫn đầu cuộc chạy đua ở Ai-ô-oa ở cả hai đảng đều trở thành ứng viên cuối cùng quyền lực nhất nước Mỹ. Tuy nhiên, cũng có một ngoại lệ trước đó là ông Bin Clin-tơn (Bill Clinton) vẫn trở thành Tổng thống Mỹ năm 1992 dù chỉ nhận được 3% tỷ lệ ủng hộ ở bang Ai-ô-oa.
Tiến trình bầu cử Tổng thống Mỹ chính thức bắt đầu với các cuộc bầu cử sơ bộ, một hình thức chạy đua nội bộ để chọn ra một ứng cử viên sáng giá nhất đại diện cho mỗi đảng. Mỹ hiện đang áp dụng hai hình thức bầu cử sơ bộ, gồm “caucus” (tạm dịch là “họp kín”) và “primary” (tạm dịch là “bỏ phiếu kín”). Theo hình thức “họp kín”, các cử tri thường tập trung từng nhóm nhỏ tại các địa điểm khác nhau để thảo luận về các ứng viên, sau đó bầu ra những người đại diện cho mình để họ đi bầu ứng cử viên tổng thống tại đại hội đảng toàn quốc. Trong khi đó, theo hình thức “bỏ phiếu kín”, cử tri của mỗi đảng sẽ tới các hòm phiếu để bỏ phiếu trực tiếp cho ứng cử viên tổng thống mà họ ủng hộ. Việc chọn hình thức “bỏ phiếu kín” hay “họp kín” tại các tiểu bang tùy thuộc vào mỗi đảng.
Trong chiến dịch bầu cử tổng thống năm 2016, tại bang Ai-ô-oa sẽ diễn ra cuộc bầu cử sơ bộ theo hình thức họp kín đầu tiên, còn tại tiểu bang Niu Ham-phia sẽ diễn ra cuộc bầu cử theo hình thức bỏ phiếu kín đầu tiên. Dù có số phiếu đại cử tri không lớn, nhưng đây luôn là hai bang quan trọng, có truyền thống định hướng xu hướng bỏ phiếu của cử tri đối với các ứng cử viên tổng thống.
MAI NGUYÊN