Vài suy nghĩ về Chỉ số hạnh phúc hành tinh HPI năm 2012

TS Nguyễn Đăng Hoàng.   

Tuần qua Quỹ Kinh tế Mới (New Economics Foundation NEF) đã công bố báo cáo về Chỉ số hạnh phúc hành tinh (Happy Planet Index HPI) cho năm 2012 [1]. Theo Chỉ số HPI của Báo cáo này, trong số 151 quốc gia, Costa Rica đứng đầu và Việt Nam đứng hạng hai. Một số báo chí trong nước xem đây là một niềm hãnh diện cho Việt Nam và đã công bố rộng rãi tin “mừng” này! 

Tiêu biểu cho những bài báo này là bản tin “Người Việt Nam hạnh phúc thứ 2 trên thế giới” trên tờ Người Lao Động online số ngày 16/6/2012 [2], hoặc bản tin “Việt Nam đứng nhì thế giới về Chỉ số Hạnhphúc” trên tờ Báo Mới và tờ VNEconomy [3, 4], hoặc bản tin “Vietnam Is Second Happiest Country: HPI” trên tờ Tuổi Trẻ online số ngày 17/6/2012 [5].

Tuy nhiên theo tôi nghĩ thì đây là một tin buồn cho VN mà các bài báo trên do vô tình, hoặc cố ý lầm lẫn biến thành tin “mừng”. Sự lầm lẫn này có nhiều ảnh hưởng quan trọng đối với VN.

Tại sao lại có sự lầm lẫn nghiêm trọng như vậy? Tôi xin bàn đến 3 yếu tố. Thứ nhất, đã dịch sai từ HPI. Thứ hai, đã không giải thích ý nghĩa của chỉ số HPI, làm người đọc càng hiểu lầm thêm. Thứ ba, cấu trúc và cách đo chỉ số HPI hiện còn có nhiều khiếm khuyết cần được bổ túc thêm.

Dịch sai từ HPI

Happy Planet Index được các bài báo trên dịch là Chỉ số hạnh phúc. Nhưng thật ra nếu dịch sát nghĩa thì HPI là Chỉ số hạnh phúc cho hành tinh (trái đất). Đây là một sự khác biệt quan trọng vì hạnh phúc của VN hoàn toàn khác với hạnh phúc của trái đất. 

Theo suy luận của NEF thì trái đất được hạnh phúc khi môi trường được bảo vệ, gìn giữ. Trái đất được “hạnh phúc” nhất, khi mọi người sống vui vẻ, khỏe mạnh, và xài thực ít tài nguyên sinh thái (Ecological footprint). Một người tiền sử, hoặc một em bé chăn trâu là mẫu người lý tưởng của NEF. Đây là nghịch lý của tư duy “Ai bảo chăn trâu là khổ”. Tiếc thay, ai cũng ca ngợi cuộc sống chăn trâu nhưng không ai muốn làm kẻ chăn trâu. Như vậy khi VN có chỉ số HPI cao, không có nghĩa là dân VN được hạnh phúc, mà có thể vì dân VN nghèo nên xài thực ít tài nguyên sinh thái, làm trái đất được hạnh phúc.

Ý nghĩa của chỉ số HPI

Theo Quỹ Kinh tế Mới, mục đích của chỉ số HPI là để đo số năm người dân được sống hạnh phúc dựa trên một đơn vị tài nguyên (Number of Happy Life Years achieved per unit of resource use.) Chỉ số HPI được tính dựa vào 3 yếu tố chính: mức hài lòng của người dân về cuộc sống (well-being), tuổi thọ (life expectancy), và mức sử dụng tài nguyên sinh thái của mỗi người dân (ecological footprint) theo công thức cơ bản sau.

HPI = (Experience well-being x Life Expectancy)/ Ecological footprint.

Khi áp dụng công thức cơ bản này, còn phải chiếu cố đến một vài yếu tố phụ, nên người ta dùng công thức chính xác với một số hệ số hỗ trợ như sau:

HPI = 0.6 x (Experience well-being x (Life Expectancy + 2.93) - 73.35)/(Ecological footprint + 4.38)

Như vậy từ mục đích đến công thức tính, chỉ số HPI hoàn toàn không phải là thước đo hạnh phúc của một quốc gia. Chỉ số HPI trên lý thuyết có thể được hiểu như là một chỉ số phản ảnh hiệu năng của một quốc gia trong việc sử dụng tài nguyên sinh thái để mang lại hạnh phúc và sức khỏe cho dân chúng. Thành thử với cùng một mức hài lòng của người dân về cuộc sống và tuổi thọ, những nước có mức sử dụng tài nguyên sinh thái cá nhân càng ít, thì Chỉ số HPI càng cao, trong khi những nước có mức sử dụng tài nguyên sinh thái cá nhân càng ít, thì lại càng nghèo khổ. VN là một nước nghèo, tuổi thọ không thấp lắm nên có chỉ số HPI cao.

Vài khiếm khuyết của chỉ số HPI 

Trong những thập niên gần đây, nhiều chuyên gia thấy không thỏa đáng khi dùng Tổ̉ng sản lượng của một nước (GDP) để đo lường hạnh phúc của nước đó. Nhiều chỉ số khác đã được dùng để thay thế GDP. Hai chỉ số được nhiều người biết là Chỉ số hạnh phúc quốc gia (Gross National Happiness Index) được dùng ở Bhutan [6], và Chỉ số hạnh phúc của cuộc sống (Your Better Life Index) do Cơ quan Hợp tác và Phát triển Kinh tế (Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD [7]). Mục đích của Quỹ Kinh tế Mới khi đưa ra HPI là để có một chỉ số bao gồm 3 yếu tố hạnh phúc, tuổi thọ, và mức sử dụng tài nguyên sinh thái. Đây là một mục đích đáng phục, tuy nhiên hiện tại chỉ số HPI vẫn còn có nhiều khiếm khuyết.

Khiếm khuyết quan trọng nhất, là khó ước lượng hạnh phúc của một nước. Hạnh phúc là một cảm tính khó có thể đo được một cánh khách quan. Chẳng hạn như trong một nước nông nghiệp, cảm tính hạnh phúc sẽ thay đổi tùy theo năm, thời tiết, thời gian trong năm, được mùa hay mất mùa, … Thêm vào đó Quỹ Kinh tế Mới lại dùng Chỉ số hạnh phúc của cuộc sống do OECD ước lượng cho nhiều nước cho nhiều năm khác nhau, thay vì cùng một năm khi tính chỉ số HPI cho 2012.

Khiếm khuyết quan trọng thứ hai là khó ước lượng mức sử dụng tài nguyên sinh thái. Chẳng hạn như khi tính mức sử dụng tài nguyên sinh thái, Quỹ Kinh tế Mới đem mức sử dụng tài nguyên của nước sản xuất đưa vào nước nhập cảng. Thành thử khi Trung Quốc sản xuất một xe gắn máy và bán sang Mỹ thì Ecological footprint của Trung Quốc không thay đổi nhưng Ecological footprint của Mỹ to hơn và chỉ số HPI của Mỹ xấu hơn. Một vấn đề khác là Ecological footprint của Quỹ Kinh tế Mới không tính những yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ môi trường chẳng hạn như nỗ lực của dân chúng, nhà nước, và luật lệ nhằm ngăn ngừa ô nhiễm. Do đó Trung Quốc, một nước gần đây có nhiều thành phố ô nhiễm nhất thế giới, có nhiều hoạt động phá hủy môi trường sinh thái của trái đất nhất, lại có chỉ số HPI cao hơn hầu hết những nước Âu Mỹ.

Do những khiếm khuyết trên, những chỉ số HPI mà Quỹ Kinh tế Mới vừa công bố tuần qua có nhiều kết quả không hợp lý. Thí dụ như khi so sánh VN và Nhật. Theo bản báo cáo của Quỹ Kinh tế Mới thì VN có mức hài lòng của người dân về cuộc sống là 5,8; tuổi thọ trung bình 75,2; mức sử dụng tài nguyên sinh thái 1,4; và GDP bình quân mỗi đầu người là $3.205 (xem Bảng 1). Trong khi đó những con số tương ứng của Nhật là 6,1; 83,4; 4,2; và $33.733. Nghĩa là mức hài lòng của dân Nhật cao hơn, tuổi thọ cao hơn, và giàu gấp 10 lần dân VN, dân chúng và nhà nước Nhật có nhiều nỗ lực và luật lệ nhằm bảo vệ môi trường hơn VN, nhưng theo Quỹ Kinh tế Mới chỉ số HPI của VN là 60,4 – đứng hạng 2 trên thế giới, trong khi chỉ số HPI của Nhật là 47,5 – đứng hạng 45 trên thế giới! Lý do VN có chỉ số HPI cao hơn Nhật không phải do người dân VN sống hạnh phúc hơn, hoặc biết bảo vệ môi trường hơn, mà là vì dân Nhật giàu hơn nên có mức sử dụng tài nguyên sinh thái cao hơn.

Một thí dụ khác về sự khiếm khuyết của chỉ số HPI là trường hợp Trung Quốc (TQ) và Mỹ. Theo bản báo cáo của Quỹ Kinh tế Mới thì TQ có mức hài lòng của người dân về cuộc sống là 4,7; tuổi thọ trung bình 73,5; mức sử dụng tài nguyên sinh thái 2,1; và GDP bình quân mỗi đầu người là $7.599. Trong khi đó những con số tương ứng của Mỹ là 7,2; 78,5; 7,2; và $47.153. Nghĩa là bình quân dân Mỹ sống hạnh phúc hơn, có tuổi thọ cao hơn, và giàu gấp 6 lần dân TQ. Ngoài ra dân chúng và nhà nước Mỹ có nhiều nỗ lực và luật lệ nhằm bảo vệ môi trường hơn TQ. Nhưng theo Quỹ Kinh tế Mới thì TQ có chỉ số HPI 44,7 – đứng hạng 60 trên thế giới. Trong khi chỉ số HPI của Mỹ là 37,3 – đứng hạng 105 trên thế giới. Lý do TQ có chỉ số HPI cao hơn Mỹ không phải do người dân TQ sống hạnh phúc hơn, hoặc biết bảo vệ môi trường hơn, mà là vì dân Mỹ giàu hơn nên có mức sử dụng tài nguyên sinh thái cao hơn.

Hai thí dụ trên cho thấy Chỉ số HPI vẫn còn có nhiều vấn đề. Tuy nhiên một điều chúng ta có thể biết chắc là chỉ số HPI không đo lường mức độ hạnh phúc của một nước như một ít báo chí VN đã hiểu lầm.

Bảng xếp hạng theo chỉ số HPI

Thứ tự HPI	Nước	Tuổi thọ	Mức hài lòng	Mức sử dụng tài nguyên	Chỉ số HPI
1	Costa Rica	79.3	7.3	2.52	64
2	Vietnam	75.2	5.8	1.39	60.4
3	Colombia	73.7	6.4	1.8	59.8
4	Belize	76.1	6.5	2.11	59.3
5	El Salvador	72.2	6.7	1.99	58.9
6	Jamaica	73.1	6.2	1.72	58.5
7	Panama	76.1	7.3	2.97	57.8
8	Nicaragua	74	5.7	1.56	57.1
9	Venezuela	74.4	7.5	3.02	56.9
10	Guatemala	71.2	6.3	1.78	56.9
11	Bangladesh	68.9	5	0.66	56.3
12	Cuba	79.1	5.4	1.9	56.2
13	Honduras	73.1	5.9	1.73	56
14	Indonesia	69.4	5.5	1.13	55.5
15	Israel	81.6	7.4	3.96	55.2
16	Argentina	75.9	6.4	2.71	54.1
17	Albania	76.9	5.3	1.81	54.1
18	Pakistan	65.4	5.3	0.75	54.1
19	Chile	79.1	6.6	3.24	53.9
20	Thailand	74.1	6.2	2.41	53.5
21	Mexico	77	6.8	3.3	52.9
22	Brazil	73.5	6.8	2.93	52.9
23	Ecuador	75.6	5.8	2.37	52.5
24	Peru	74	5.6	2.03	52.4
25	Philippines	68.7	4.9	0.98	52.4
26	Algeria	73.1	5.2	1.65	52.2
27	Jordan	73.4	5.7	2.13	51.7
28	New Zealand	80.7	7.2	4.31	51.6
29	Norway	81.1	7.6	4.77	51.4
30	Guyana	69.9	6	2.08	51.2
31	Palestine	72.8	4.8	1.4	51.2
32	India	65.4	5	0.87	50.9
33	Dominican Republic	73.4	4.7	1.42	50.7
34	Switzerland	82.3	7.5	5.01	50.3
35	Sri Lanka	74.9	4.2	1.21	49.4
36	Iraq	69	5	1.42	49.2
37	Laos	67.5	5	1.3	49.1
38	Kyrgyzstan	67.7	5	1.29	49.1
39	Tunisia	74.5	4.7	1.76	48.3
40	Moldova	69.3	5.6	2.1	48
41	United Kingdom	80.2	7	4.71	47.9
42	Morocco	72.2	4.4	1.32	47.9
43	Tajikistan	67.5	4.4	0.9	47.8
44	Turkey	74	5.5	2.55	47.6
45	Japan	83.4	6.1	4.17	47.5
46	Germany	80.4	6.7	4.57	47.2
47	Austria	80.9	7.3	5.29	47.1
48	Syria	75.9	4.1	1.45	47.1
49	Madagascar	66.7	4.6	1.16	46.8
50	France	81.5	6.8	4.91	46.5
51	Italy	81.9	6.4	4.52	46.4
52	Sweden	81.4	7.5	5.71	46.2
53	Saudi Arabia	73.9	6.7	3.99	46
54	Armenia	74.2	4.4	1.73	46
55	Georgia	73.7	4.1	1.43	46
56	Uzbekistan	68.3	5.1	1.82	46
57	Paraguay	72.5	5.8	2.99	45.8
58	Nepal	68.8	3.8	0.76	45.6
59	Cyprus	79.6	6.4	4.44	45.5
60	China	73.5	4.7	2.13	44.7
61	Myanmar	65.2	5.3	1.94	44.2
62	Spain	81.4	6.2	4.74	44.1
63	Korea	80.6	6.1	4.62	43.8
64	Canada	81	7.7	6.43	43.6
65	Bolivia	66.6	5.8	2.61	43.6
66	Netherlands	80.7	7.5	6.34	43.1
67	Malta	79.6	5.8	4.26	43.1
68	Yemen	65.5	3.9	0.87	43
69	Lebanon	72.6	5.2	2.85	42.9
70	Finland	80	7.4	6.21	42.7
71	Poland	76.1	5.8	3.94	42.6
72	Malawi	54.2	5.1	0.78	42.5
73	Ireland	80.6	7.3	6.22	42.4
74	Bosnia &Herzegovina	75.7	4.7	2.74	42.4
75	Romania	74	4.9	2.84	42.2
76	Australia	81.9	7.4	6.68	42
77	Iran	73	4.8	2.66	41.7
78	Serbia	74.5	4.5	2.57	41.3
79	Haiti	62.1	3.8	0.6	41.3
80	Azerbaijan	70.7	4.2	1.97	40.9
81	Libya	74.8	4.9	3.19	40.8
82	Croatia	76.6	5.6	4.19	40.6
83	Greece	79.9	5.8	4.92	40.5
84	Malaysia	74.2	5.6	3.9	40.5
85	Cambodia	63.1	4.2	1.19	40.3
86	Ghana	64.2	4.6	1.74	40.3
87	Iceland	81.8	6.9	6.54	40.2
88	Slovenia	79.3	6.1	5.21	40.2
89	Slovakia	75.4	6.1	4.66	40.1
90	Singapore	81.1	6.5	6.1	39.8
91	Egypt	73.2	3.9	2.06	39.6
92	Czech Republic	77.7	6.2	5.27	39.4
93	Uruguay	77	6.1	5.08	39.3
94	Ethiopia	59.3	4.4	1.13	39.2
95	Turkmenistan	65	6.6	3.98	39.1
96	Namibia	62.5	4.9	2.03	38.9
97	Portugal	79.5	4.9	4.12	38.7
98	Kenya	57.1	4.3	0.95	38
99	Zambia	49	5.3	0.84	37.7
100	Ukraine	68.5	5.1	3.19	37.6
101	Sudan	61.5	4.4	1.63	37.6
102	Hong Kong	82.8	5.6	5.81	37.5
103	Hungary	74.4	4.7	3.59	37.4
104	Belarus	70.3	5.5	3.99	37.4
105	U.S.A	78.5	7.2	7.19	37.3
106	Djibouti	57.9	5	1.85	37.2
107	Belgium	80	6.9	7.11	37.1
108	Rwanda	55.4	4	0.71	36.9
109	Afghanistan	48.7	4.8	0.54	36.8
110	Denmark	78.8	7.8	8.25	36.6
111	Mauritius	73.4	5.5	4.55	36.6
112	Comoros	61.1	3.9	1.3	36.5
113	Cote d’Ivoire	55.4	4.2	0.99	35.9
114	Mozambique	50.2	4.7	0.78	35.7
115	Zimbabwe	51.4	4.8	1.17	35.3
116	Liberia	56.8	4.2	1.28	35.2
117	Estonia	74.8	5.1	4.73	34.9
118	Latvia	73.3	4.7	3.95	34.9
119	Kazakhstan	67	5.5	4.14	34.7
120	Lithuania	72.2	5.1	4.38	34.6
121	Russia	68.8	5.5	4.4	34.5
122	Congo	57.4	3.8	1.08	34.5
123	Bulgaria	73.4	4.2	3.56	34.1
124	Cameroon	51.6	4.4	1.09	33.7
125	Nigeria	51.9	4.8	1.44	33.6
126	Senegal	59.3	3.8	1.53	33.3
127	Angola	51.1	4.2	0.89	33.2
128	Mauritania	58.6	5	2.86	32.3
129	United Arab Emirates	76.5	7.2	8.88	31.8
130	Burkina Faso	55.4	4	1.53	31.8
131	Uganda	54.1	4.2	1.57	31.5
132	Benin	56.1	3.7	1.36	31.1
133	Tanzania	58.2	3.2	1.19	30.7
134	Burundi	50.4	3.8	0.85	30.5
135	Congo, Dem. Rep.	48.4	4	0.76	30.5
136	Trinidad and Tobago	70.1	6.7	7.56	30.3
137	Guinea	54.1	4	1.72	30
138	Luxembourg	80	7.1	10.72	29
139	Sierra Leone	47.8	4.1	1.13	28.8
140	Macedonia	74.8	4.2	5.36	28.3
141	South Africa	52.8	4.7	2.59	28.2
142	Togo	57.1	2.8	1.03	28.2
143	Kuwait	74.6	6.6	9.72	27.1
144	Mongolia	68.5	4.6	5.53	26.8
145	Niger	54.7	4.1	2.59	26.8
146	Bahrain	75.1	4.5	6.65	26.6
147	Mali	51.4	3.8	1.86	26
148	Central African Rep	48.4	3.6	1.36	25.3
149	Qatar	78.4	6.6	11.68	25.2
150	Chad	49.6	3.7	1.89	24.7
151	Botswana	53.2	3.6	2.84	22.6

Bảng xếp hang theo GDP

Thứ tự	Nước	Tuổi thọ	Mức hài lòng	Mức sử dụng tài nguyên	Chỉ số HPI	GDP/ người
1	Luxembourg	80	7.1	10.72	29	113533
2	Qatar	78.4	6.6	11.68	25.2	98329
3	Norway	81.1	7.6	4.77	51.4	97255
4	Switzerland	82.3	7.5	5.01	50.3	81161
5	United Arab Emirates	76.5	7.2	8.88	31.8	67008
6	Australia	81.9	7.4	6.68	42	65477
7	Denmark	78.8	7.8	8.25	36.6	59928
8	Sweden	81.4	7.5	5.71	46.2	56956
9	Canada	81	7.7	6.43	43.6	50436
10	Netherlands	80.7	7.5	6.34	43.1	50355
11	Austria	80.9	7.3	5.29	47.1	49809
12	Finland	80	7.4	6.21	42.7	49350
13	Singapore	81.1	6.5	6.1	39.8	49271
14	U.S.A	78.5	7.2	7.19	37.3	48387
15	Kuwait	74.6	6.6	9.72	27.1	47982
16	Ireland	80.6	7.3	6.22	42.4	47513
17	Belgium	80	6.9	7.11	37.1	46878
18	Japan	83.4	6.1	4.17	47.5	45920
19	France	81.5	6.8	4.91	46.5	44008
20	Germany	80.4	6.7	4.57	47.2	43742
21	Iceland	81.8	6.9	6.54	40.2	43088
22	United Kingdom	80.2	7	4.71	47.9	38592
23	New Zealand	80.7	7.2	4.31	51.6	36648
24	Italy	81.9	6.4	4.52	46.4	36267
25	Hong Kong	82.8	5.6	5.81	37.5	34049
26	Spain	81.4	6.2	4.74	44.1	32360
27	Israel	81.6	7.4	3.96	55.2	31986
28	Cyprus	79.6	6.4	4.44	45.5	30571
29	Greece	79.9	5.8	4.92	40.5	27073
30	Slovenia	79.3	6.1	5.21	40.2	24533
31	Bahrain	75.1	4.5	6.65	26.6	23132
32	Korea	80.6	6.1	4.62	43.8	22778
33	Portugal	79.5	4.9	4.12	38.7	22413
34	Malta	79.6	5.8	4.26	43.1	21028
35	Saudi Arabia	73.9	6.7	3.99	46	20504
36	Czech Republic	77.7	6.2	5.27	39.4	20444
37	Slovakia	75.4	6.1	4.66	40.1	17644
38	Trinidad and Tobago	70.1	6.7	7.56	30.3	17158
39	Estonia	74.8	5.1	4.73	34.9	16583
40	Croatia	76.6	5.6	4.19	40.6	14457
41	Chile	79.1	6.6	3.24	53.9	14278
42	Hungary	74.4	4.7	3.59	37.4	14050
43	Uruguay	77	6.1	5.08	39.3	13914
44	Poland	76.1	5.8	3.94	42.6	13540
45	Lithuania	72.2	5.1	4.38	34.6	13075
46	Russia	68.8	5.5	4.4	34.5	12993
47	Brazil	73.5	6.8	2.93	52.9	12789
48	Latvia	73.3	4.7	3.95	34.9	12671
49	Argentina	75.9	6.4	2.71	54.1	10945
50	Kazakhstan	67	5.5	4.14	34.7	10694
51	Venezuela	74.4	7.5	3.02	56.9	10610
52	Turkey	74	5.5	2.55	47.6	10522
53	Mexico	77	6.8	3.3	52.9	10153
54	Lebanon	72.6	5.2	2.85	42.9	9862
55	Malaysia	74.2	5.6	3.9	40.5	9700
56	Botswana	53.2	3.6	2.84	22.6	9481
57	Costa Rica	79.3	7.3	2.52	64	8877
58	Romania	74	4.9	2.84	42.2	8863
59	Mauritius	73.4	5.5	4.55	36.6	8777
60	Panama	76.1	7.3	2.97	57.8	8514
61	South Africa	52.8	4.7	2.59	28.2	8066
62	Bulgaria	73.4	4.2	3.56	34.1	7202
63	Colombia	73.7	6.4	1.8	59.8	7132
64	Azerbaijan	70.7	4.2	1.97	40.9	6832
65	Iran	73	4.8	2.66	41.7	6360
66	Serbia	74.5	4.5	2.57	41.3	6081
67	Belarus	70.3	5.5	3.99	37.4	5881
68	Namibia	62.5	4.9	2.03	38.9	5828
69	Peru	74	5.6	2.03	52.4	5782
70	Libya	74.8	4.9	3.19	40.8	5691
71	Dominican Republic	73.4	4.7	1.42	50.7	5639
72	China	73.5	4.7	2.13	44.7	5414
73	Jamaica	73.1	6.2	1.72	58.5	5402
74	Thailand	74.1	6.2	2.41	53.5	5394
75	Algeria	73.1	5.2	1.65	52.2	5304
76	Angola	51.1	4.2	0.89	33.2	5144
77	Macedonia	74.8	4.2	5.36	28.3	5016
78	Jordan	73.4	5.7	2.13	51.7	4675
79	Turkmenistan	65	6.6	3.98	39.1	4658
80	Bosnia &Herzegovina	75.7	4.7	2.74	42.4	4618
81	Ecuador	75.6	5.8	2.37	52.5	4424
82	Tunisia	74.5	4.7	1.76	48.3	4351
83	Belize	76.1	6.5	2.11	59.3	4349
84	Albania	76.9	5.3	1.81	54.1	3992
85	El Salvador	72.2	6.7	1.99	58.9	3855
86	Congo	57.4	3.8	1.08	34.5	3714
87	Ukraine	68.5	5.1	3.19	37.6	3621
88	Iraq	69	5	1.42	49.2	3513
89	Indonesia	69.4	5.5	1.13	55.5	3509
90	Paraguay	72.5	5.8	2.99	45.8	3252
91	Georgia	73.7	4.1	1.43	46	3210
92	Guyana	69.9	6	2.08	51.2	3202
93	Guatemala	71.2	6.3	1.78	56.9	3182
94	Morocco	72.2	4.4	1.32	47.9	3083
95	Mongolia	68.5	4.6	5.53	26.8	3042
96	Armenia	74.2	4.4	1.73	46	3033
97	Egypt	73.2	3.9	2.06	39.6	2970
98	Sri Lanka	74.9	4.2	1.21	49.4	2877
99	Bolivia	66.6	5.8	2.61	43.6	2315
100	Philippines	68.7	4.9	0.98	52.4	2223
101	Honduras	73.1	5.9	1.73	56	2116
102	Sudan	61.5	4.4	1.63	37.6	1982
103	Moldova	69.3	5.6	2.1	48	1969
104	Uzbekistan	68.3	5.1	1.82	46	1572
105	Ghana	64.2	4.6	1.74	40.3	1529
106	Nigeria	51.9	4.8	1.44	33.6	1490
107	Djibouti	57.9	5	1.85	37.2	1467
108	Zambia	49	5.3	0.84	37.7	1414
109	India	65.4	5	0.87	50.9	1389
110	Vietnam	75.2	5.8	1.39	60.4	1374
111	Yemen	65.5	3.9	0.87	43	1340
112	Mauritania	58.6	5	2.86	32.3	1290
113	Nicaragua	74	5.7	1.56	57.1	1239
114	Cameroon	51.6	4.4	1.09	33.7	1230
115	Laos	67.5	5	1.3	49.1	1204
116	Pakistan	65.4	5.3	0.75	54.1	1201
117	Senegal	59.3	3.8	1.53	33.3	1076
118	Kyrgyzstan	67.7	5	1.29	49.1	1070
119	Cote d’Ivoire	55.4	4.2	0.99	35.9	1062
120	Comoros	61.1	3.9	1.3	36.5	903
121	Chad	49.6	3.7	1.89	24.7	892
122	Cambodia	63.1	4.2	1.19	40.3	852
123	Kenya	57.1	4.3	0.95	38	851
124	Myanmar	65.2	5.3	1.94	44.2	832
125	Tajikistan	67.5	4.4	0.9	47.8	831
126	Zimbabwe	51.4	4.8	1.17	35.3	741
127	Haiti	62.1	3.8	0.6	41.3	738
128	Benin	56.1	3.7	1.36	31.1	737
129	Bangladesh	68.9	5	0.66	56.3	678
130	Mali	51.4	3.8	1.86	26	669
131	Burkina Faso	55.4	4	1.53	31.8	664
132	Nepal	68.8	3.8	0.76	45.6	653
133	Rwanda	55.4	4	0.71	36.9	605
134	Afghanistan	48.7	4.8	0.54	36.8	585
135	Mozambique	50.2	4.7	0.78	35.7	583
136	Tanzania	58.2	3.2	1.19	30.7	553
137	Togo	57.1	2.8	1.03	28.2	506
138	Guinea	54.1	4	1.72	30	492
139	Uganda	54.1	4.2	1.57	31.5	478
140	Madagascar	66.7	4.6	1.16	46.8	459
141	Central African Rep	48.4	3.6	1.36	25.3	456
142	Niger	54.7	4.1	2.59	26.8	399
143	Sierra Leone	47.8	4.1	1.13	28.8	366
144	Ethiopia	59.3	4.4	1.13	39.2	360
145	Malawi	54.2	5.1	0.78	42.5	351
146	Liberia	56.8	4.2	1.28	35.2	298
147	Burundi	50.4	3.8	0.85	30.5	279
148	Congo, Dem. Rep.	48.4	4	0.76	30.5	216
149	Cuba	79.1	5.4	1.9	56.2	0
150	Palestine	72.8	4.8	1.4	51.2
151	Syria	75.9	4.1	1.45	47.1

                              

                                                                                                   Nguồn: New Economic Foundation,  2012

Tài liệu tham khảo

(1) http://www.happyplanetindex.org/assets/happy-planet-index-report.pdf

(2)  http://nld.com.vn/20120616044240201p0c1006/nguoi-viet-nam-hanh-phuc-thu-2-tren-the-gioi.htm

(3) http://www.baomoi.com/Viet-Nam-dung-nhi-the-gioi-ve-chi-so-hanh-phuc/45/8703055.epi

(4) http://vneconomy.vn/20120618090552812P0C9920/viet-nam-dung-nhi-the-gioi-ve-chi-so-hanh-phuc.htm

(5) http://tuoitrenews.vn/cmlink/tuoitrenews/society/vietnam-is-second-happiest-country-hpi-1.76392

(6) http://www.grossnationalhappiness.com/

(7) http://www.oecdbetterlifeindex.org/