Nếu muốn tàng hình, con người cần có khả năng biến cơ thể trở nên trong suốt đến mức ánh sáng có thể xuyên qua không tỳ vết. Trong truyền thuyết hay tiểu thuyết viễn tưởng, những vị thần và ma quỷ thường có khả năng này. Nhưng trong khi thần thánh, ma quỷ được phân vai thiện ác rõ ràng và luôn có tôn chỉ để hành động theo sự phân vai đó thì với con người, mọi thứ phức tạp hơn rất nhiều.
Khi không bị nhìn thấy, con người nghiễm nhiên có nhiều quyền lực đến nỗi phép tàng hình đã trở thành một thứ hoang tưởng quyền lực cũng như biểu tượng cho sự bất lực của con người. Hãy thử kiểm nghiệm xem bạn đã từng mơ tưởng những gì khi có thể tàng hình, bao nhiêu điều là tốt và xấu?
Một anh bạn nhà giáo từng đề nghị các sinh viên viết vào mảnh giấy những gì các em sẽ làm nếu có khả năng tàng hình. Hầu hết dự định sẽ ăn uống, mua hàng hóa miễn phí, lấy lại tiền học phí cũng như đến bàn làm việc của thầy để sửa điểm. Chỉ có một vài em nói rằng sẽ cởi truồng đi học hoặc làm điều gì đó rất khôi hài. Câu chuyện này ở Mỹ cũng chẳng khác mấy khi các học sinh được hỏi đã trả lời khá giống thế, với ngoại lệ là nam giới sẽ tàng hình vào phòng tắm của nữ giới. Rất may là ở lứa tuổi mới lớn với đầu óc còn ngây thơ, sự việc chỉ dừng đến vậy chứ chưa đến mức có những tưởng tượng về thay đổi hay hủy diệt cả thế giới.
Chẳng ai mong có khả năng tàng hình mà lại không nhằm mục đích gì. Câu chuyện của nhà triết học cổ Plato về anh chăn cừu Gyges tình cờ nhặt được chiếc nhẫn biến thành vô hình, anh ta ngay lập tức dùng nó để ngủ với nữ hoàng, giết vua và tiếm ngai vàng. Ngay cả thần Zeus đầy quyền năng của dãy Olympia cũng biến thân vô hình đến ngủ với các cô gái trần gian xinh đẹp rồi chuồn mất với sự mãn nguyện của bản năng dục tính.
Khả năng vô hình luôn đem đến sự cuốn hút ma thuật vào những điều kinh khủng nhất, giống như anh chàng Frodo trong bộ phim Chúa Nhẫn từng trải qua.
Vậy vì sao con người lại có khuynh hướng làm điều xấu hơn khi vô hình? Theo triết gia cổ Plato, đó là vì vô hình cũng giống như sự miễn trách nhiệm cá nhân cũng như lo ngại về sự trừng phạt sau đó. Dẫu con người có “nhân chi sơ tính bản thiện” thì khi lớn lên với các tác động của môi trường đầy tính cạnh tranh, họ rất có thể sẽ thay đổi. Khi tàng hình thoát khỏi ràng buộc đạo đức và pháp lý, bản năng sẽ trỗi dậy.
Vậy con người có tàng hình được không? Xét về mặt vật lý thì đây là điều không tưởng. Các ảo thuật gia luôn sử dụng mánh khóe, và con người thì dĩ nhiên là không thể ẩn mình như sâu đo trên cuống lá hay chuyển màu làn da như tắc kè. Khoa học kỹ thuật cũng chỉ tạo ra những phương tiện để con người ẩn mình vào thôi. Tuy nhiên, sự vô hình vẫn diễn ra khi nhìn từ khía cạnh tâm lý. Có bao giờ ta không nhận ra một người quen trong đám đông hay bỏ lỡ một lời chào vì vô tình không để ý? Khi bạn không để ý đến cái gì đó, nó sẽ trở nên gần giống như vô hình. Và ta không để ý đến điều đó thì hoặc là do điều kiện môi trường làm khuất tầm nhìn, hoặc do đã quá chán nản với nó và tạo ra một bộ lọc trong đầu có công thức loại trừ nó đi.
Quả vậy, khi tham nhũng tràn lan không khắc phục được, ta lắc đầu coi như nó không tồn tại với ta. Hay khi đám đông xô nhau tranh giành miếng ăn, tắm táp miễn phí, lặp đi lặp lại và trơ trẽn đến mức ta không buồn nói đến nữa, họ trở nên vô hình với ta. Lúc ấy, vô hình thể hiện sự bất lực chứ không còn là quyền lực nữa.
May thay, sự vô hình với con người không thể là mãi mãi bởi nếu thế thì người có khả năng vô hình sẽ không còn tồn tại. Và do không thể biến hình, nếu muốn vô hình họ sẽ chỉ có thể trú ẩn vào trong đám đông vật lý hay lý thuyết để làm trách nhiệm cá nhân tan biến đi trong ảo giác về sự phổ biến của hành vi mà họ phải chịu trách nhiệm.
Vấn đề là không phải lúc nào cũng có những đám đông để ai đó trở nên vô hình.
Huế Dương
No comments:
Post a Comment