Gửi thầy Phúc, em là Hạnh Vân bên Đài THVN.
Bên em đang thực hiện một số phóng sự về một số giải
pháp chống ngập tại TP.HCM. Đây là điều được dư luận quan tâm nhưng cho đến nay
TP vẫn chưa thực hiện hiệu quả việc chống ngập
Câu hỏi gửi thầy
1. Ông đánh giá như thế nào về việc thực hiện
chống ngập trongtòi gian qua?
2. Giải pháp nào thực hiện hiệu quả việc chống
ngập?
3. Có ý kiến cho rằng, trong khi chờ nguồn vốn
cho các dự án chống ngập, TP nên huy động người dân và doanh nghiệp cùng thực
hiện việc chống ngập? Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?
4. Chống ngập là vấn đề xã hội, vì vậy mà ít
khi các doanh nghiệp quan tâm, nhất là trong vấn đề quy hoạch, xây dựng. Theo
ông, nên chăng cần đưa vào một tiêu chí bắt buộc trong tất cả dự án cần phải đảm
bảo khoảng không dành cho nước?
Thời gian trả lời
cho mỗi câu hỏi: từ 1 phút đến 1phút 30 giây
Em xin cảm ơn thầy
Hạnh Vân
0914 56 25 26
TRẢ LỜI ĐÀI TRUYỀN HÌNH VTV
1. Nhắc
lại sơ lược về các nguyên nhân gây úng ngập:
Trước tiên, về
nguyên tắc, ngập lụt thường do 3 nguyên nhân chính: nước lũ của dòng sông tràn
lên bờ, nước úng khi mưa lớn, và nước triều cường.
Về nguyên nhân 1, nước lũ của dòng sông: TP.HCM hiện tại không có lũ của dòng sông, vì thành
phố ở gần Biển. Nước lũ chỉ dâng cao, gây lũ lên 2 bên bờ sông ở những nơi xa biển, nhất là những nơi địa
hình cao, độ dốc dòng sông lớn, lưu vực hẹp. Hơn nữa, lưu vực sông SG và sông Đồng
Nai đã có 2 hồ điều hòa rất lớn, Dầu Tiếng 1,7 tỷ mét khối, Trị An 2,9 tỷ mét
khối, lưu vực này hầu như không còn lũ lụt và hạn hán, TP ở bên bờ sông Sài
Gòn, trong lưu vực này.
Về nguyên nhân 2, ngập úng khi mưa lớn: Khi mưa lớn, lẽ ra nước phải được thoát nhanh ra
sông, ra các hồ chứa tự nhiên. Nhưng hiện nay ở TP.HCM do nhiều nguyên nhân, nước
không thể thoát nhanh ra sông Sài Gòn được, còn hồ chứa tự nhiên thì đã bị
chúng ta lấp hết.
Thực
ra trước năm 1975 TP không bị ngập úng. Còn hiện tại, ngập úng ngày càng nặng nề.
Vấn
đề là ở chỗ: một là, hệ thống Cống rãnh thoát nước, xây dựng trước 1975 đã quá
cũ, đã xuống cấp, đã hư hỏng, cần phải thay mới đồng bộ, nhưng chúng ta chưa có
điều kiện để làm. Hai là từ năm 1995 đến nay, chúng ta xây dựng rất nhiều khu
dân cư, khu công nghiệp, nhưng không lưu ý đến hệ thống thoát nước của các khu
đó, đặc biệt chưa có hoặc chưa thực thi các biện pháp nhằm tăng cường năng lực
của hệ thống thoát nước chung của TP trong tình hình mới. Ba là san lắp mặt bằng
ồ ạt, đua nhau lấy hết các khu vực chứa nước tự nhiên, như các hồ, đầm, vùng
trũng ở khắp TP, nhất là ở Quận 7, Quận 8, Huyện Bình Chánh, Huyện Nhà Bè, thậm
chí là ở Quận 1: khu Miếu Nổi…
Về nguyên nhân 3, ngập triều cường: trước năm 1995, theo thống kê hơn trăm năm từ thời
Pháp, đỉnh triều cường ở trạm Phú An TP.HCM không bao giờ vượt quá 1,30 mét,
nhưng từ năm 1995 lại nay đỉnh triều cường ở trạm Phú An dâng cao theo từng
năm, năm 2014 lên đến 1,68 mét, nghĩa là trong vòng 20 năm qua đỉnh triều cường
tại TP.HCM đã tăng lên xấp xỉ 40cm. Trước năm 1995, vì đỉnh triều cường thấp,
nước triều cường không tràn vào thành phố, không có hiện tượng úng, ngập lụt do
triều cường. Nhưng 10 năm lại đây, mỗi lần triều cường là nước tràn vào thành
phố, mỗi năm một trầm trọng hơn.
Nhiều
người tưởng rằng đỉnh triều cường dâng cao là do nước biển dâng, bởi tình trạng
biến đổi khí hậu gần đây. Nhưng không phải như thế, mực nước biển trong 30 năm
qua theo đo đạc chính xác chỉ dâng thêm khoảng 2 cm, so với mức ổn định hàng
trăm năm lại đây. Do vậy nguyên nhân nào đã làm đỉnh triều cường dâng cao gần
40 cm trong khi mực nước biển chỉ dâng cao có 2 cm? Theo quan điểm của các nhà
khoa học thuộc Hội Tư vấn Khoa học Công nghệ và Quản lý TP.HCM chúng tôi,
nguyên nhân là ở chỗ: chúng ta đã xây đê bao ngăn nước mặn cho niều vùng rộng lớn,
hoặc lấp gần hết các không gian trống, vốn là những nơi chứa nước triều cường
như ao hồ, vùng trũng sình lầy. Lượng nước triều cường dồn từ ngoài biển vào thì
không thay đổi, nhưng không gian chứa đã bị thu hẹp, làm cho nước triều cường
buộc phải dâng cao. Không gian chứa nước triều cường bị thu hẹp ở chỗ: chúng ta
đã đắp đê ngăn nước ở huyện Cần Giờ, huyện Nhà Bè, Quận 7, những nơi mà theo
quy hoạch không gian đô thị của người Pháp thiết lập hơn trăm năm trước đây là
không gian để chứa nước triều cường. Chúng ta đã lấp hết những hồ, ao, đầm,
vùng trũng trong thành phố để xây cất Khu dân cư, Khu công nghiệp, cũng thực sự
góp phần làm giảm không gian chứa nước triều cường.
2. Quy hoạch chống úng ngập toàn diện và triệt để cho TP.HCM của Tư vấn Nhật Bản JICA năm 2000:
Khoảng
năm 2000 Việt Nam thuê tư vấn Nhật JICA xây dựng quy hoạch tổng thể chống úng
ngập cho Thành phố. Quy hoạch này đã được Chính phủ và Thành phố phê duyệt. Quy
hoạch dự kiến trong vòng 10 năm phải xây dựng nhiều công trình chống ngập, với
tổng số vốn đầu tư khoảng 10 tỷ USD. Nếu chúng ta thực hiện được đúng quy hoạch
này thì đến năm 2010-2011 Thành phố đã hết úng ngập. Nhưng chúng ta đã không thực
hiện được quy hoạch bởi lý do đơn giản là không có tiền. Ngân sách của Trung
ương và của Thành phố không có 9, 10 tỷ USD, vay ODA cũng không phải dễ dàng.
Vì không có tiền, Thành phố thực hiện quy hoạch một cách chắp vá, tùy theo cơ hội
vay được tiền, chứ không thể thực hiện đồng bộ theo đúng quy hoạch. Không những
thực hiện quy hoạch “xộc xệch”, chúng ta lại chỉ vay được rất ít tiền. Đến năm
2010-2011, chỉ vay và giải ngân được khoảng 1 tỷ USD.
Chính
quyền và báo chí chỉ đưa thông tin rằng chúng ta đã đổ ra rất nhiều tiền (1 tỷ
USD, là 1000 triệu USD), mỗi công trình mấy trăm triệu USD, nhưng không nói rõ
như thế là còn quá ít, chưa ăn thua gì. Còn người dân lại đơn giản là chỉ trực
tiếp thấy ngập vẫn hoàn toàn ngập, càng ngày ngập càng nặng hơn. Dư luận vì vậy
cứ ồn ào rằng “càng chống càng ngập”.
Có
thể nói chính xác rằng, chưa thể biết đến bao giờ Thành phố mới hết ngập, bởi
vì chưa biết đến bao giờ chúng ta mới có đủ 10 tỷ USD để xây dựng các công
trình chống ngập, đúng với quy hoạch của JICA cách đây mười mấy năm, và 800 triệu
USD theo quy hoạch chống ngập do đỉnh triều cường.
3. Quy hoạch chống ngập do đinh triều cường:
Trong khi quy hoạch
của JICA không có tiền để thực hiện, thì tại Thành phố lại diễn ra tình trạng úng ngập do đỉnh triều cường dâng cao, như đã
phân tích ở trên, điều mà quy hoạch của JICA không lường trước được. Để đối phó
với việc này, năm 2008 Bộ NN&PTNT và UBND Thành phố đã cho thiết lập một
quy hoạch riêng về chống ngập do triều cường, song song với quy hoạch của JICA năm
2010. Quy hoạch này cũng đã được Chính phủ và Thành phố phê duyệt. Quy hoạch dự
kiến xây dựng một vòng đê bao, bao kín thành phố, với 13 Cống trên vòng đê bao
đó, để khi triều cường dâng lên thì đóng các Cống lại, nước triều cường không
thể vào Thành phố được, khi nước triều cường hạ xuống thì 13 cửa Cống sẽ mở ra
cho thuyền bè lưu thông và nước trong Thành phố chảy ra ngoài sông Sài Gòn. Quy
hoạch này ước lượng tổng chi phí gần 800 triệu USD.
Lưu
ý rằng quy hoạch JICA và quy hoạch chống ngập triều cường là song song tồn tại
với nhau, chứ không phải phủ định lẫn nhau như một số người lầm tưởng, mỗi quy
hoạch có một mục tiêu và nhiệm vụ riêng.
Thành
phố đã lập các Ban quản lý Dự án xây dựng một vài Cống trong số 13 Cống này,
nhưng hầu như chưa có gì tiến triển, vì vấn đề đầu tiên vẫn là tiền đâu.
4. Thử hình dung sự nghiệp chống úng ngập của TP.HCM trong tương lai:
Trước
hết là vai trò của chính quyền, chính quyền Trung ương và chính quyền Thành phố
đã hết sức chú trọng công tác này, đã xây dựng các quy hoạch, đã phê duyệt các
quy hoạch và đã hết sức cố gắng huy động các nguồn vốn để thực hiện các quy hoạch
đó. Còn những gì chưa làm được, không phải là lỗi của chính quyền, công bằng mà
nói là lỗi của “lực bất tòng tâm”. Ai cũng muốn chống ngập, ai cũng muốn xây dựng
thật nhanh, thật tốt các công trình chống ngập, mong muốn đó là chính đáng,
nhưng chỉ có thể thực hiện được khi có vật lực, cái mà chúng ta tìm mãi chưa
ra.
Về
phía người dân, chắc chắn khó có thể đóng góp tiền của vào các công trình chống
ngập, bởi lẽ ai cũng còn nhiều khó khăn, vất vả, trong khi kinh phí chống ngập
rất lớn, cả chục tỷ đô la Mỹ, nếu chia đều thì mỗi người dân phải đóng góp vài
chục triệu, mỗi gia đình đóng góp không dưới trăm triệu, tiền đâu ra!?. Có lẽ
việc duy nhất người dân có thể đóng góp là: cố gắng nhận thức đúng tình thế, để
đừng kêu ca phàn nàn, và nhất là sẵn sàng chấp nhận “sống chung với ngập úng”.
Có
một điều chúng ta có thể làm được, nhưng có lẽ không ai muốn làm, là thôi đừng
san lấp những không gian chứa nước tự nhiên, tuy còn lại rất ít ỏi. Năm 2009 tại
Hội thảo chống ngập úng do Hội Tư vấn Khoa học Công nghệ và Quản lý HASCON kết
hợp với Trường ĐH Tôn Đức Thắng tổ chức, chúng tôi đã cảnh báo triều cường sẽ
tiếp tục dâng cao nếu chúng ta tiếp tục san lấp vùng trũng, và chúng tôi đã kiến
nghị việc mở rộng và phát triển Thành phố nên hướng về phía Củ Chi, Thủ Đức là
vùng đất cao không cần san lấp. Nhưng những kiến nghị của chúng tôi bị mọi người
bỏ qua. Kết quả đích thực là đỉnh triều cường tiếp tục dâng cao, năm 2009 đó, đỉnh
triều cường là 1,56 mét, đến năm nay, năm 2014 đã dâng lên 1,68 mét. Trong 5
năm kể từ ngày có cảnh báo của chúng tôi, đỉnh triều cường đã tăng thêm 12 cm,
và sẽ tiếp tục tăng cao nữa trong tương lai nếu chính quyền không có chiến lược
và quy hoạch chế tài việc san lấp và định hướng phát triển thành phố về vùng
cao.
No comments:
Post a Comment