Ảnh minh họa.
Tháng 10 năm ngoái, hãng dược Gilead Sciences ở Mỹ đã giới thiệu loại thuốc Harvoni chữa trị bệnh viêm gan siêu vi B. Giá thuốc… choáng: 94.500 USD cho 12 tuần điều trị. Trước đó, Gilead Sciences đã tung ra sản phẩm Sovaldi cũng để điều trị viêm gan siêu vi C, giá bán mỗi viên 1.000 USD.
Một liệu pháp điều trị căn bệnh này cần đến ba tháng, và chi phí của một bệnh nhân là 84.000 USD. Ở Mỹ có đến 3 triệu người nhiễm căn bệnh này, trên thế giới thì nhiều hơn. Chỉ riêng doanh số của Sovaldi trong năm 2014 đã đạt 10,3 tỷ USD.
Sở dĩ Gilead Sciences đưa ra giá thuốc cao như vậy là vì công ty này ngoài việc chi tiền cho nghiên cứu và phát triển, còn phải đổ vào marketing. Nhưng điều đặc biệt là phiên bản giá rẻ của biệt dược Sovaldi được bán tại 91 quốc gia đang phát triển như Ấn Độ, Việt Nam, Honduras với giá rẻ chỉ bằng 1% so với giá bán tại Mỹ, tức mỗi viên giá 10 USD.
Việc giá thuốc chênh lệch quá cao như thế làm dấy lên những tranh cãi, nhưng đó cũng là một cách để các quốc gia nghèo nhưng nhiều người bệnh có thể tiếp cận được thuốc. Các nước có mức thu nhập trung bình lại có mức giá cao hơn.
Hơn 3 triệu người Mỹ bị viêm gan siêu vi C, một căn bệnh lây nhiễm, và trên thế giới thì con số này là hơn 170 triệu người, mỗi năm lấy đi tính mạng của 1,5 triệu người, theo tổ chức Y tế thế giới (WHO).
Ở Việt Nam, số bệnh nhân cũng không nhỏ, lên tới hàng triệu người. Nếu chi ra con số 10 USD/viên, cho 12 tuần điều trị thì con số đã lên đến 840 USD. Trên thực tế số tuần điều trị kéo dài hơn. Thống kê của WTO cách đây vài năm cho thấy bình quân mỗi người Việt Nam chi 30 USD cho việc khám chữa bệnh, chỉ bằng 1/5 mức trung bình trên thế giới.
Điều trị các chứng bệnh như ung thư, viêm gan siêu vi B hay C là rất đắt đỏ do giá của các loại thuốc điều trị rất cao. Như Sovaldi hay Harvoni của Gilead Sciences chưa phải là những loại thuốc đắt nhất.
Vị trí hiện tại của danh hiệu quán quân về giá thuộc về thuốc Soliris của hãng Alexion có tác dụng ngăn ngừa các triệu chứng rối loạn máu hiếm gặp. Chi phí điều trị trong một năm lên tới 409.500 USD. Hay một vài loại bệnh hiếm gặp khác cũng mất chừng 300.000 – 400.0000 USD/năm.
Ngày càng nhiều các công ty đang tìm cách phát triển các biệt dược vì lợi nhuận là rất lớn. Nhưng cuộc chơi biệt dược cũng không hề rẻ khi chi phí R&D đang ngày một phình to.
Các phân tích cho rằng, để đưa một loại thuốc ra thị trường thì một công ty phải bỏ ra chi phí khoảng 350 triệu USD nghiên cứu và phát triển. Nhưng vì tỷ lệ thành công là rất lớn, vì thế, để có thể thành công thì nhiều công ty lớn phải bỏ ra 5 tỷ USD cho một loại thuốc mới.
Tính chung, chi phí trung bình của một thuốc mới thành công là 2,6 tỷ USD, do phải cõng thêm số tiền mà các công ty bỏ ra cho các thí nghiệm thất bại, gấp mười lần so với mười năm trước. Riêng năm 2014 thì chi phí R&D đã lên tới 419 tỷ USD, tăng 46% so với năm trước. Thuốc mới chủ yếu là từ các công ty dược Mỹ, chiếm đến 85% thị trường thế giới. Doanh số ngành dược năm 2014 trên thế giới là khoảng 1.000 tỷ USD. Năm 2013 con số này là 980 tỷ USD, theo Thomton Reuters.
Chính vì chi phí R&D lớn như thế cho nên các hãng dược luôn tìm đủ mọi cách để có thể kéo dài thời hạn bảo hộ bản quyền sáng chế của mình. Các quy định thông dụng trên thế giới cho phép các sáng chế dược phẩm được bảo hộ 20 năm.
Trong thời hạn đó thì thuốc được gọi là brand, tức thuốc có bản quyền, và ai muốn sản xuất phải trả một mức phí đắt đỏ. Hết thời hạn bảo hộ thì các các công ty khác được quyền tiếp cận sáng chế và sản xuất thuốc đại trà, gọi là thuốc generic.
Trong đàm phán hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương mà Việt Nam là thành viên, vấn đề bảo hộ sáng chế dược phẩm cũng gây nhiều tranh cãi. Phía Mỹ, được cho là các hãng dược đứng đằng sau, muốn kéo dài thêm thời hạn bảo hộ sáng chế chừng mươi năm nữa. Hơn nữa, các điều kiện để có thể được bảo hộ trở nên dễ dàng hơn.
Điều này sẽ khiến cho quyền tiếp cận thuốc giá rẻ ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam trở nên bị hạn chế. Theo một khảo sát của WHO năm 2010 thì giá thuốc đại trà ở Việt Nam cao gấp 11,41 lần giá thuốc trung bình trên thế giới, còn giá thuốc đặc trị thì cao gấp 46,58 lần trung bình thế giới. Điều đó khiến cho số người bệnh tiếp cận được thuốc là rất thấp, với chỉ khoảng 20%. Ở mảng hẹp hơn là thuốc dành cho bà mẹ và trẻ em thì chỉ 13% có thể tiếp cận được.
Cho dù những công ty như Gilead Sciences bán thuốc Sovaldi nói trên có giá rẻ hơn 99% so với ở Mỹ, nhưng vẫn còn quá cao so với mức thu nhập ở Việt Nam. Một phép màu nhiệm, nói một cách ví von về chuyện có thể chữa bệnh cứu sống con người, sẽ trở nên đắt đỏ và quá tầm với của nhiều người.
Trần Phi Tuấn
No comments:
Post a Comment