Ngày vui chóng qua,
TP.HCM sau Tết trở lại nếp sống vội vàng vốn có bởi dòng xe hơi đủ loại nối
đuôi xuôi ngược và hàng triệu xe máy chen chúc trên đường phố gây cảnh ùn tắc
giao thông.
Cái vòng lẩn quẩn
Tình trạng kẹt xe, tắc
đường ở hai đô thị lớn Hà Nội và TP.HCM lâu nay là một vấn đề nan giải. Hàng
chục đề án của các cơ quan chức năng được thảo luận, hàng trăm cuộc hội thảo đề
tài này được tổ chức có sự tham dự của những chuyên gia ưu tú, hàng nghìn bài
báo được viết với những góp ý đầy tinh thần trách nhiệm… Nhưng rồi một giải
pháp cho vấn đề giao thông đô thị vẫn chưa có lối ra.
Nói chung, giấy mực tốn
kém cho vấn đề này cũng quá nhiều nhưng chẳng đi đến đâu. Tại sao vậy? Lý do là
ý kiến nào cũng hay, đề xuất nào tuy có tính chủ quan nghe cũng rất có lý,
nhưng khi tổng kết mới thấy “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” từ quan chức đến
chuyên gia độc lập.
Người thì cho rằng phải
hạn chế tối đa xe máy lưu thông như ý kiến của ông Hoàng Trung Hải khi còn là
Phó thủ tướng: “Không thể nào xây dựng một nước công nghiệp hiện đại và đi lên
bằng xe máy, phải chuyển sang hình thức công cộng và ô tô”.
Một vị phó giám đốc Công
an TP.HCM lại suy nghĩ khác: “Kẹt xe máy không đáng lo bằng kẹt ô tô, xe máy
thì có thể luồn lách còn ô tô chỉ còn cách đứng yên”.
Suy
nghĩ này gần gũi với ý kiến của chuyên gia kinh tế Huỳnh Thế Du qua một bài
viết trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn: “Với cấu hình hiện tại ở các đô
thị Việt Nam, xe máy dường như là phương tiện phù hợp nhất… Nếu là xe hơi, khả
năng thành phố trở thành một bãi đậu xe khổng lồ là rất cao”. Và ông đề nghị
“hạn chế việc sử dụng các phương tiện cá nhân là cần thiết, nhưng để chính sách
này có thể khả thi, trước mắt nên tập trung vào xe ô tô và việc hạn chế xe máy
chỉ nên thực hiện khi có hệ thống vận tải công cộng tiện lợi cho đông đảo người
dân”.
Đề xuất này sau đó nhận
được nhiều phản hồi không thuận lợi từ góc nhìn của người dân lẫn những nhà làm
chính sách.
Trong việc đi tìm giải pháp cho bài toán giao thông đô thị chúng ta đang đứng trước hai tình huống đối lập. Đó là nếu không hạn chế xe cá nhân thì rất khó phát triển phương tiện giao thông công cộng, nhưng phương tiện giao thông công cộng kém phát triển thì làm sao thuyết phục được người dân hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân.
Như vậy mới thấy giải
pháp hạn chế tệ nạn kẹt xe, ùn tắc giao thông ở các đô thị lớn là chuyện “cái
trứng có trước hay con gà có trước” mà như nhiều người thường ví von “muốn biết
rõ thì phải hỏi… con gà”.
Những số liệu thống kê
lẫn phân tích thấu đáo ưu thế và hạn chế của các loại phương tiện đã được đề
cập khá đầy đủ trên báo chí và các cuộc hội thảo. Vấn đề là làm sao có thêm
được những dẫn chứng có tính thuyết phục các nhà làm chính sách.
Những con số thuyết phục
Trong một bài viết gần
đây liên quan đến vấn đề kẹt xe tại TP.HCM, TS. Nguyễn Bách Phúc - Chủ tịch Hội
Tư vấn Khoa học Công nghệ và Quản lý (HASCON) - đã đưa ra những số liệu tham
khảo thú vị và bổ ích, cho thấy chuyện kẹt xe đơn giản chỉ là số lượng xe đang
lưu thông trên mặt đường quá nhiều, mỗi xe chiếm một khoảng diện tích nhất
định, kẹt xe là lúc diện tích chiếm dụng phủ hết diện tích mặt đường.
Theo nghiên cứu thực tế
thì xe máy trung bình rộng 0,7m, dài 2m, khi chạy trên đường phải có khoảng
cách an toàn tối thiểu với xe bên cạnh 0,5m, với xe phía trước và sau là 2m.
Như vậy diện tích mặt đường một xe máy chiếm dụng khi lưu hành là: (0,7m +
0,5m) x (2m + 2m) = 4,8m²
Xe máy có thể chở một
hoặc hai người và khi đếm ngẫu nhiên trên đường thì thông thường cứ 5 xe lại có
1 xe chở 2 người, tính bình quân là 7 người/6 xe, nghĩa là 1,17 người/xe. Như
vậy, một người ngồi trên xe máy sẽ chiếm diện tích mặt đường 4,8m²/1,17 người,
tức là 4,1m²/người.
Trong khi đó, một xe buýt
trung bình rộng 2,5m, dài 9m, khi lưu thông phải có khoảng cách an toàn với xe
bên cạnh 0,5m, cách với phía trước 3m. Như vậy diện tích một xe buýt chiếm dụng
mặt đường khi lưu hành là: (2,5m + 0,5m) x (9m + 3m) = 36m²
Với sức chở trung bình 45
người, bình quân một người đi xe buýt chiếm dụng diện tích mặt đường là:
36m²/45 người = 0,8m²/người.
Rõ ràng diện tích măt
đường mà một người đi xe máy chiếm dụng lớn hơn một người đi xe buýt đến 5,13
lần (4,1m/0,8m).
Những con số tính toán cơ
học này cho thấy, nếu mọi người không đi xe máy như hiện nay mà tất cả đều đi
xe buýt thì mức độ kẹt xe sẽ giảm đi 5 lần, có nghĩa là đường phố sẽ rộng thênh
thang.
Thật ra không cần tính
toán, ai cũng có thể nhận ra điều này, thế nhưng…
Tại sao người dân không muốn đi xe buýt?
Theo báo cáo của Bộ Giao
thông Vận tải trình Chính phủ thì số lượng hành khách xe buýt của TP.HCM chỉ
chiếm 7 – 8% tổng số người sử dụng phương tiện giao thông - một tỷ lệ thấp so
với nhiều thành phố ở các nước.
Điều dễ nhận ra là việc
sử dụng xe buýt hiện nay còn bất tiện lại mất quá nhiều thời gian. Xe buýt
TP.HCM chạy theo những trục đường lớn nên không phủ đều khắp, hành khách có khi
phải đi một quãng đường xa mới đến được bến xuất phát hoặc trạm xe buýt.
Trong khi phần lớn xe
buýt xuống cấp không đảm bảo thời gian thì giá xe máy ngày càng rẻ khiến người
dân chọn phương tiện này để chủ động về thời gian.
Chúng ta lại chưa xây
dựng được văn minh xe buýt do số đông hành khách xe buýt hiện nay có trình độ
ứng xử thấp, gây khó chịu cho những hành khách mới lần đầu đến với phương tiện
này.
Đội ngũ tài xế và tiếp
viên do công việc nhiều mà thu nhập không cao nên thái độ phục vụ đôi khi thiếu
nhã nhặn, lạnh lùng, thậm chí xúc phạm hành khách, nhất là trên các xe thuộc
hợp tác xã.
Những hạn chế này giải
thích tại sao mặc dù đã có những đợt vận động rầm rộ, mặc dù ngân sách các thành
phố đã chi những khoản tiền trợ giá rất lớn cho xe buýt và ai cũng biết chi phí
đi xe buýt rẻ hơn xe cá nhân nhiều, nhưng xe buýt vẫn không phải là sự chọn lựa
của số đông.
Kinh nghiệm ở các nước giúp chúng ta tìm hiểu tại sao người dân ưa chuộng phương tiện vận chuyển công cộng mặc dù có xe cá nhân.
Đó là một hệ thống giao
thông công cộng hoàn chỉnh phối hợp các loại phương tiện khác nhau phủ gần hết
mọi đường lớn nhỏ, làm sao để người dân chỉ phải đi bộ chưa đầy 300 mét là có
thể lên xe. Thứ đến là giờ giấc bảo đảm chính xác để hành khách chủ động tính
toán công việc kể cả việc đưa đón con đi học. Ngoài ra văn minh xe buýt là một
yêu cầu cao, qua đó tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho hành khách sử dụng
phương tiện này.
Khi hệ thống phương tiện
giao thông công cộng được tổ chức và vận hành khoa học, thỏa mãn yêu cầu của
người dân thì số người sử dụng ngày càng tăng, phương tiện cá nhân sẽ giảm vì
chính lợi ích của mình.
Tổ chức hoàn chỉnh phương tiện đi lại công
cộng là một nét văn hóa đô thị. Trong khi chưa có điều kiện mở rộng diện tích
đất cho giao thông, chưa đủ tiền để đa dạng hóa các phương tiện thì mạng lưới
xe buýt tốt là sự chọn lựa ít tốn kém hơn cả có thể làm bộ mặt thành phố trở
nên hiện đại hơn.
No comments:
Post a Comment